Op weg naar het nieuwe thuis

Als professionals in gebiedsontwikkeling zijn wij jarenlang bezig met nadenken over wat fijne manieren zijn om te wonen en te leven. Daarbij is in de afgelopen jaren de stad en begrippen als interactiemilieus, community en ‘huiskamers van de stad’ steeds belangrijker geworden. In ons dagelijks leven zijn we (on)bewust steeds meer onderdeel van een veel grotere omgeving, fysiek en digitaal, en interacteren we met alles wat los en vast zit. Door nieuwe vormen van wonen, werken, de manier waarop we onze vrije tijd invullen en de alsmaar toenemende druk op de stedelijke ruimte is de woning slechts een schakel in wat wij als ‘thuis’ beschouwen.

Blijf thuis
Sinds 8 weken zit als het goed is een groot deel van onze samenleving (zoveel mogelijk) thuis. In die cocon van veiligheid en geborgenheid. De verbindingen met de buitenwereld snijden we af. Dat leuke cafeetje om de hoek, die buurvrouw met het bloemenzaakje en de lokale supermarkt zijn ineens bronnen van besmetting in plaats van bronnen van energie, inspiratie en contact. Het liefst vervangen we ze zo snel mogelijk door digitale alternatieven. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat we feitelijk maar weinig thuis zijn, het grootste deel van ons leven zich afspeelt in het publiek domein en dat het publieke leven onlosmakelijk is verbonden met fysieke aanwezigheid, menselijk contact, uitwisseling en debat.

Contrast met thuis
Thuis krijgt een nieuwe betekenis. De wereld van thuis is voor sommigen letterlijk zo klein geworden dat je je nu pas realiseert hoe groot die wereld daarvoor was. Opgesloten in je kleine stadswoning maakt nog maar eens duidelijk hoe belangrijk de parken, restaurants, en koffiebars zijn als verlengstuk van ons huis. De buurt als onderdeel van je huiskamer en vice versa. Zitten we gevangen? Of is het juist wel fijn om niet zo in verbinding te staan met alles en iedereen? We hoeven even niets te kiezen. Onze wereld wordt kleiner en eenvoudiger. Op de achtergrond is er de constante dreiging van ziekte, dood en ellende, wat het contrast met onze veilige thuiswereld nog sterker maakt. Voor velen onder ons is dit de huidige realiteit. Voor vele anderen is dit heel anders. Er zijn mensen die ziek zijn, mensen wiens naasten ziek zijn, mensen voor wie thuis niet meer de veilige en vertrouwde haven is, mensen die eenzaam zijn, mensen die hun opgebouwde levenswerk zien instorten en mensen met cruciale beroepen voor wie uit pure noodzaak de werkplek de afgelopen weken 24/7 het nieuwe thuis is geworden.

Zakelijk wordt menselijk
Naast het draaiende van het huishouden, onderhouden van virtueel contact met je naasten gaat het werk in veel gevallen nog gewoon door, en gelukkig maar. We zien ineens dat al onze zakelijke contacten ook mensen zijn, met zolderkamers, keukentafels, ongeduldige kinderen en katten die door het beeld lopen. Een ontwapenend beeld waarbij we meegenomen worden in elkaars thuis. In elkaars veilige cocon, waardoor de gesprekken en interacties ook zachter en persoonlijker worden. We wensen elkaar gezondheid en veiligheid toe en we menen het oprecht. We Zoomen wat af en proberen ons werk zo goed mogelijk te blijven doen. We plaatsen vraagtekens bij de gewoonte om telkens maar in die auto of trein te stappen om die ene afspraak fysiek bij te wonen, en terecht. Toch mis je her en der die nuance, de spontaniteit, de lichaamshouding van je gesprekspartner, de hand op je schouder, het onderonsje met je buurman.

Thuis is meer dan je huis
In 2017 deden we een mini-onderzoek naar de betekenis van het begrip ‘thuis’ en vroegen onze naasten en samenwerkingspartners naar hun associaties met dit begrip.  Vrijwel geen van de antwoorden heeft iets te maken met de fysieke vorm van het huis, maar juist alles met zachtere begrippen als warmte, geborgenheid en veiligheid, maar ook het bewustzijn dat thuis staat voor de verbinding met je omgeving, dichtbij of ver weg. Thuis is meer dan alleen je huis. Het zijn je vrienden, familie, de speeltuin, koffiebar en je wandeling naar de supermarkt of het park, nu vaak het hoogtepunt van je dag. Of je nu op 40 m2 in de stad of op 400 m2 aan de plas woont, de behoefte aan contact met anderen blijft identiek. We missen dit vanzelfsprekende deel van ons thuis. Hij mag het niet meer meemaken, maar Jules Deelder vatte het 20 jaar geleden al kernachtig samen: De Omgeving van de Mens is de Medemens.

Impact op de stad
De impact van het Coronavirus op onze gezondheidzorg, de economie, het publieke leven en daarmee ook ons privéleven is enorm. De noodgedwongen verandering van hoe we op dit moment ‘thuis’ ervaren heeft op zijn beurt ook weer grote impact op de stad, het ondernemerschap en hoe we ons bewegen. Het brengt ook inzicht. We maken met een andere bril op wandelingen door onze buurt. Niet om te haasten van A naar B, maar om even te ‘zijn’ op een plek buitenshuis. We bestellen meer dan ooit tevoren en support your local maakt een nieuwe vlucht. Ondernemers verzinnen inventieve oplossingen om toch hun klanten te kunnen bereiken. Virtueel eten is nog lastig, maar heel veel andere dingen hebben zich bewezen als virtueel-proof. Ook nu pas realiseren we ons dat we meer tijd besteedden aan het organiseren van de just-in-time daglogistiek (zeker voor gezinnen) en jezelf vechten door de ochtend- en avondspits dan daadwerkelijke quality time met je naasten. En zeg nu zelf, waren al die dagelijks verplaatsingen door het land nu écht noodzakelijk? Overduidelijk niet. En ondanks de verplichte 1,5 meter voelt het alsof we dichter bij elkaar staan en op een menselijkere manier met elkaar omgaan.

De onlangs afgekondigde versoepelingen roepen ook tegelijkertijd de vraag op in hoeverre de 1,5-meter-samenleving inderdaad het nieuwe normaal is/wordt en kan blijven. Straten en winkels lopen geleidelijk weer vol, hetzelfde leidt in het OV en op de wegen al tot problemen. Helemaal terug naar het oude ‘thuis’ is nog een ver-van-je-bed-show. Maar belangrijker is misschien nog wel of we dit nog wel zouden moeten willen. Op weg naar het ‘nieuwe thuis’ dus. We houden onszelf in de gaten.