Als gebiedsontwikkelaar lees ik met grote regelmaat ambitieuze gebiedsvisies. Wonen, energie, klimaatadaptatie, groen: alles krijgt een plek in de schema’s, in de renders, in de KPI’s. Maar werk? Dat laat zich niet vatten in één visualisatie, het ontwikkelt zich grilliger, met langere tijdspaden. En juist daarom is het belangrijk dat het niet vergeten wordt. Werk wordt te vaak liefdeloos behandeld..
Economie is een begrip dat in gebiedsontwikkeling lastig te duiden is. Alomtegenwoordig, maar tegelijkertijd ongrijpbaar. In de basis gaat economie over bedrijvigheid en werkgelegenheid. Economie omvat innovatie, logistiek, productie en diensten – een breed scala aan activiteiten. Mede door de veelvormigheid wordt het weggestopt in vage termen. Werk is stedenbouw onderdeel van een restcategorie: het zogenaamde “niet-wonen” programma. Een negatieve definitie, economie doen we er een beetje bij. We rommelen er maar wat mee aan.
De waarde van economie wordt ernstig onderschat. Werk is in de kern veel meer dan een economische factor. Het vormt een belangrijke bron van zingeving en identiteit. We identificeren ons met wat we doen: “Hallo mijn naam is … en ik ben …”. Werk vormt een wezenlijk sociaal bindmiddel, een plek van ontmoeting en samenwerkingen. Werk in de buurt, wijk en stad is wezenlijk voor de versterking van maatschappelijke samenhang.
Mijn oproep vanuit drie stellingen:
1. Zonder werk geen wonen
‘Wonen volgt werk’. Dit betekent dat werk voorzieningen, cultuur en sociale samenhang met zich meebrengt. Dit vereist een fundamentele heroriëntatie in planologie: van grofmazige benaderingen in hectares en euro’s naar een “banenplanologie” waarin werk en ontplooiing richting geven aan stedelijke ontwikkeling. Zie werk als smaakmaker.
2. Sturing op ecosystemen geeft richting aan stedelijke samenhang
De klassieke ordening naar SBI-codes en functietoedeling loopt vast, zeker in een stedelijke context. De sleutel ligt in het faciliteren van werkecosystemen. Dat kan bijvoorbeeld thematisch rondom energie, digitalisering of circulariteit (zoals in Leerpark Dordrecht, Brainport Eindhoven, de Nieuwe Stad Amersfoort). Een andere aanvliegroute is waarde-gedreven: gebruikers, eigenaren omarmen
met name een waarden-set dat hen verbindt (zoals op het NRE-terrein in Eindhoven). Deze gebieden zijn krachtig en weerbaar vanuit een herijkte balans, meer sociaal dan functioneel.
3. It’s the economy stupid: don’t try this alone
De stedelijke humuslaag van werk ontstaat alleen via samenwerking. Overheden, ondernemers en kennisinstellingen moetende handen ineenslaan in langjarige allianties. “Meer dan een Economic Board zonder mandaat, maar een vehikel waarbij stadsontwikkeling vanuit werk, wonen, onderwijs en mobiliteit vanuit de lange horizon wordt geagendeerd en geregisseerd.” Alleen zo ontstaan nieuwe ontwikkelperspectieven waarin economie niet de sluitpost is, maar het fundament van de stedelijke puzzel.
Het volledige stuk verscheen in:
BT-Online: een website en vakblad voor economische gebiedsontwikkeling. PDF via deze link.
Stadszaken: online via deze link.
